Zasady ustroju politycznego państwa - cz.I
I. przepisy sformułowane w sposób na tyle precyzyjny, szczegółowy, że możemy na ich podstawie budować normy prawne - przepisy szczegółowe, precyzyjne,
II. przepisy blankietowe czy inaczej odsyłające wyrażają pewne zasady, regulują pewne kwestie w sposób ogólny i same odsyłają do ustawy,(np. przepisy o TK, TS, RPO)
III. przepisy, zasady konstytucyjne różnią się od pkt 1 i 2:
a) najwyższym stopniem ogólności- niemożliwe do samodzielnego zastosowania,
b) pewne szczególne materie, których te zasady dotyczą,(sprawy, wartości najistotniejsze z punktu widzenia danego społeczeństwa).
IV. Normy programowe- mają to do siebie, że stawiają przed państwem określone cele, z nich mało wynika, oprócz tego, że państwo w swojej działalności ma dążyć do określonego celu (np. szczególna opieka weteranów).
V. Wstęp do Konstytucji- preambuła arenga. Cały tekst Konstytucji ma charakter normatywny (poza preambułą). Wstęp jest odwołaniem do historii, są to przepisy z których nic nie wynika.
Obowiązywanie, przestrzeganie i stosowanie Konstytucji:
1.
Obowiązywanie- Konstytucja weszła w życie w sposób
właściwy i ma charakter wiążący
(wiąże swoich adresatów).
2. Przestrzeganie i stosowanie Konstytucji - terminy zazębiające się
Przestrzeganie - postępowanie zgodne z nakazami i powstrzymanie się od zachowania, postępowania niezgodnego z nakazami.
Stosowanie- przestrzeganie i powoływanie Konstytucji jako podstawy rozstrzygnięć
Kontrola konstytucyjności prawa przybiera różne formy. Na świecie zasadniczą postacią jest sądowa kontrola, która występuje w ramach 2 modeli : europejskiego i amerykańskiego.
System kontroli konstytucyjnej - kontrola systemu może mieć charakter kontroli parlamentarnej (wykonywana przez parlament oraz jego organy wewnętrzne w trakcie przygotowywania ustawy) lub pozaparlamentarnej (od 1982- TK)
-kontrola prewencyjna- w trakcie procesu ustawodawczego komisja dokonuje kontroli projektów ustaw ze zgodnością legislacyjną i konstytucyjną
- kontrola następcza- gdy ustawa już obowiązuje. Jej formy to:
-
Kontrola konkretna -zarzut podniesiony w rzeczywistym procesie sądowym, zakwestionowana norma prawna nie traci mocy prawnej powszechnie lecz między stronami procesu. W Polsce akt niezgodny z konstytucją traci moc w całym kraju.
-
Kontrola abstrakcyjna- zgłoszenie zarzutów następuje bez względu na konkretną sytuację. Zarzut sprzeczności z konstytucją jest wniesiony do sądu w obronie abstrakcyjnego prawa. Orzeczenie TK powoduje utratę mocy prawnej zakwestionowanego aktu.
-
Kontrola mieszana- połączenie konkretnej z abstrakcyjną.
-kontrola obligatoryjna - dla promulgowania lub opublikowania ustawy będzie konieczne zajęcie pewnego stanowiska przez TK
- kontrola fakultatywna- kiedy zostanie podniesiony zarzut niekonstytucjonalności. Może mieć charakter represyjny lub prewencyjny.
Model amerykański kontroli- konstytucja amerykańska z 1787 r. nie zna kontroli ze strony sądu. Prawo oceny ustaw federalnych posiadał Prezydent, który miał prawo veta zawieszania ustaw. Art. 6 ust 2 uznawał akty federalne i konstytucyjne USA za najwyższe prawo w państwie. W1803 r. pierwszy raz SN USA stwierdził, że ustawa federalna jest niezgodna z konstytucją i nie można jej stosować. Cechy modelu amerykańskiego:
-
kontrola nie ma charakteru abstrakcyjnego, dominuje kontrola konkretna,
-
sądy powszechne i najwyższe dokonują kontroli podczas spraw sądowych,
-
naruszenie interesów powoda musi mieć charakter realny,
-
rozstrzygnięcie musi mieć charakter ostateczny,
-
stwierdzenie że norma jest sprzeczna z konstytucją nie ma charakteru powszechnego,
-
wzorce konstytucyjne w tym zakresie przyjęły Brazylia, Argentyna, Meksyk, Kanada, Japonia, Portugalia,Grecja.
Model kontynentalny - ukształtował się pod wpływem politycznej kontroli ustaw. To spowodowało wydzielenie kontroli z sądów powszechnych na rzecz TK. Cechy:
-
jest wyraźna podstawa dla istnienia TK, - eliminuje się ustawę akt kont obrotu systemu prawnego w sposób klasyczny ex nunc(Francja), czyli od momentu wydania orzeczenia naprzód albo w sposób ex tunc kont mocą wsteczną (Niemcy, Hiszpania),
-
kontrola jest dokonywana wyłącznie przez organ wyspecjalizowany- TK
-
w systemie kontynentalnym dominuje kontrola abstrakcyjna
Odpowiedzialność konstytucyjna - odpowiedzialność piastunów najwyższych stanowisk państwowych za naruszenie konstytucji.
Uzasadnienie wprowadzenia przepisów. Zasady konstytucyjne:
1. wskazują na pewien system wartości
2. otwierają Konstytucję na inne poza prawne systemy normatywne, posługując się takimi zwrotami jak sprawiedliwość, słuszność
3. są wskazówką interpretacyjną- dzięki nim możemy odpowiednio interpretować przepisy prawa.
Wartości konstytucyjne:
-
zasady ustroju politycznego - Zasady mają charakter normatywny, prawny. Konstytucyjne zasady ustroju państwa sa podstawowymi rozstrzygnięciami autorytetu ustrojodawczego zawartymi w ustawie zasadniczej określającymi sposób zorganizowania i sprawowania władzy publicznej oraz zasadnicze kwestie ustroju społeczno-gospodarczego, a przy tym konkretyzującymi ogólne idee ustrojowe i nadającymi im jednoznaczną treść normatywną (prawną
-
idee- ogólne idee konstytucyjne
Idee konstytucyjne - naczelne wartości konstytucyjne, charakteryzujące państwo, które wyznaczają jego kształt prawno-ustrojowy. Są to swego rodzaju deklaracje o charakterze polityczno-ideologicznym i doktrynalnym odnoszące się do całości ustroju państwowego lub najważniejszych jego elementów. Wyrażają podstawowe założenia konstytucji i przyjęte w niej koncepcje( idea suwerenności narodu, idea stabilności). Są to ogólne hasła, które nie są wypełnione treścią.
Idee:
Art. 1 - RP jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli
Art. 2 - RP jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej
Art. 4 - Władza zwierzchnia w RP należy do narodu, naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio - idea zwierzchnictwa, suwerenności
Art. 10 - ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej - idea podziału władzy
Art. 20- społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP - idea społecznej gospodarki rynkowej.
Art. 30 -przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych - idea przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka
Art. 31 - wolność człowieka podlega ochronie prawnej - idea wolności człowieka
Art. 32 - wszyscy są wobec prawa równi - idea równości