Ustrój polityczny państwa - demokracja
Formy demokracji bezpośredniej:
-
recol – prawo okr.j liczbowo lub %-owo grupy osób wchodzących w skład suwerena do odwołania osób piastujących urzędy (inicjowanie do odwołania), nie występuje już zbyt często, występuje w Ekwadorze, Argentynie, Kolumbii i niektórych stanach USA,
-
odwołanie orzeczenia – występuje rzadko, wyborcy w głosowaniu powszechnym mają prawo uchylić orzeczenie sądu o nienko.i danego aktu, występuje w Kolorado,
-
konsultacje ludowe – głównie ma ch.r pozako.y, mają też ch.r opiniodawczy, w formie powszechnej dziś nie występuje.
Historia referendum w Polsce:
-
-
pierwsze referendum odbyło się w 1946 r., zawierało trzy pytania,,
-
konstytucja z 1952 r. nie przewidywała instytucji referendum,
-
przywrócono referendum w 1987 r. i po raz drugi przeprowadzono w Polsce,
-
w 1996 r. przeprowadzono trzecie referendum prywatyzacyjne,
-
k z 192 r. przewiduje referendum – art. 4 ustęp 2 konstytucji.
-
Konstytucja przewiduje referendum ogólnokrajowe – art. 125. wyróżniamy dwa rodzaje tegoż referendum:
1) referendum ogólnokrajowe szczególne – art. 90 ustęp 3 konstytucji – referendum w sprawie przekazywania kompetencji organom lub organizacjom międzynar.m,
2) referendum ogólnokrajowe – art. 235 ustęp 6 konstytucji – dotyczące zmian w konstytucji, rozdziału I, II i XII, jt referendum na wniosek prezydenta, senatu lub 1/5 sejmu.
Cechy referendum ogólnokrajowego w Polsce:
-
zawsze jest fakultatywne,
-
może być przeprowadzane w każdej sprawie o szczególnym znaczeniu, dwa ograniczenia:
-
nie można przeprowadzać referendum w tej samej sprawie w ciągu czterech lat,
-
nie można przeprowadzać referendum w sprawie kompetencji organu,
-
-
rozstrzygnięcie referendum nie może być niezgodne z obowiązującym prawem,
-
nie można przeprowadzać referendum w czasie stanów nadzwyczajnych i w czasie 90 dni po ich obowiązywaniu,
-
referendum w Polsce może trwać 1 dzień od 6 do 22 lub 2 dni od 6 do 20,
-
można głosować poza graniami kraju,
-
ważność referendum stwierdza SN,
-
instytucją w sprawie przeprowadzenia referendum w Polsce ma Sejm, prezydent za zgodą senatu (Sejm może samodzielnie podjąć decyzję o referendum i może na wniosek RM, Senatu i 500 000 obywateli),
-
wynik wiążący, gdy wzięła udział większość uprawnionych powyżej 50%,
-
w przypadku podjęcia decyzji w referendum organy mają 60 dni na zrealizowanie panów w referendum.
Referendum lokalne – art. 170 k – dotyczy spraw danej wspólnoty, w tym odwołania organu stanowiącego pochodzącego z wyborów powszechnych. Cechy:
-
inicjatywę posiada 10% mieszkańców gminy, bądź 5% mieszkańców w powiecie lub w województwie,
-
jest to referendum fakultatywne, tylko w dwóch przypadkach obligatoryjne tj.:
-
odwołanie organu stanowiącego pochodzącego z wyborów powszechnych,
-
samoopodatkowanie się mieszkańców,
-
referendum jest wiążące, gdy udział wzięło minimum 30% uprawnionych.
Funkcja wyborów w państwie demokratycznym - wybory mają pełnić funkcję idei suwerenności narodu:
-
funkcja kreacyjna - kształtowanie składu osobowego organu przedstawicielskiego,
-
funkcja legitymizująca - nadanie pewnego tytułu do sprawowania władzy w mieniu suwerena (narodu lub ludu),
-
funkcja polityczno - programowa - dokonywanie przez wyborców preferencji dla programów politycznych przedstawianych w kampanii wyborczej przez rywalizujące ugrupowania (partie polityczne), odzwierciedlenie obrazu opinii publicznej,
-
funkcja kontroli oraz egzekwowania odpowiedzialnościi politycznej dotychczasowych mandatariuszy i szerzej - ekipy rządzącej,
-
funkcja aktywizacji społeczeństwa.
Wybory bezpośrednie:
-
jednostopniowe,
-
przesądzają o składzie organu przedstawicielskiego,
-
nie są bezpośrednie wówczas, jeżeli wyborcy nie mają możliwości dokonania preferencji personalnych.
Podstawowe zasady prawa wyborczego:
-
zasada powszechności,
-
zasada równości wyborów,
-
zasada bezpośredniości wyborów,
-
zasada tajności głosowania,
-
zasada rozdziału mandatów systemu wyborczego.
Trzy rodziny systemów wyborczych:
-
większościowe,
-
proporcjonalne,
-
mieszane.