1. praworządność - ustrojowa zasada praworządności wynikająca z art. 7, zawiera nakaz legalności wymagającej by organy władzy publicznej (wykonywana przez władzę państwową i władzę samorządową) działały na podstawie i w granicach prawa co oznacza, że z prawa musi wynikać egzystencja tych organów oraz dopuszczalność podejmowania przez nie określonych czynności. Organy władzy publicznej mogą czynić tylko to, na co im prawo zezwala, obywatele zaś wszystko, czego im prawo nie zakazuje.

2. nakaz przestrzegania prawa - przez organy władzy publicznej. Odnosi się on do stosowania prawa, ale również i do procesu tworzenia prawa.

Cechy państwa prawnego c.d.

1. konstytucja zawsze w znaczeniu formalnym

2. mechanizmy ochrony konstytucji

3. towarzyszy mu przyjęcie idei podziału władzy

4. demokratyczny system stanowienia prawa

5. istnienie prawnej regulacji stosunków między państwem a obywatelami (określane przez podstawowe prawa i wolności jednostki)

6. zasada równości wszystkich wobec prawa

7. hierarchiczny system źródeł prawa (konstytucja, ustawy, rozporządzania)

8. istnienie rozbudowanego systemu gwarancji przestrzegania prawa przez organy władzy publicznej (chodzi o to aby te gwarancje przestrzegane były w procesie stanowienia i stosowania prawa, niezawisłość sędziowska, a także musi istnieć odpowiedzialność organów władzy publicznej za szkody wyrządzone obywatelom)

9. respektowanie norm prawa międzynarodowego

10. zakaz działania prawa wstecz

11. zasada zaufania obywateli do państwa - nakaz traktowania przez organy państwowe obywateli lojalnie i zgodnie z zachowaniem reguł uczciwości

12. zasada pewności prawnej - jawność, stabilność i jasność prawa.

13. zasada ochrony praw słusznie nabytych - uzyskane raz prawo nie może być odebrane lub w niekorzystny sposób zmodyfikowane

14. zasada proporcjonalności - nakazuje by środki zastosowane do osiągnięcia założonego przez prawodawcę celu były do tego celu proporcjonalne. Zasada ta też zakazuje nadmiernej ingerencji ustawodawcy w prawa i wolności jednostki

15. zagwarantowanie prawa obywatela do sądu.

Idea suwerenności narodu - władza suwerenna (najwyższa) powinna posiadać następujące cechy:

1. jest to władza najwyższa, inne są jej podporządkowane

2. jest to władza nieograniczona, może ingerować w dowolne sprawy społeczne

3. w sposób zgodny z własną wolą może podejmować rozstrzygnięcia

4. jest to władza niezależna

5. władza o charakterze pierwotnym, nikt jej nie nadaje

6. powinna być sprawowana w sposób ciągły, permanentny

7. jest to władza niepodzielna i niezbywalna

8. czy władza o tym charakterze może być współcześnie realizowana - wydaje się że jest to niemożliwe i nierealne.

Naród - lud - w świetle konstytucji to ogół osób posiadających prawa polityczne, obywateli. Suwerenem jest ogół obywateli.

Zasada ta jest w dużej mierze fikcją, ale należy ją szanować i starać się ją osiągnąć, jak najbardziej zbliżyć się do niej.

Płaszczyzny sprawowania władzy (suwerenności narodu):

1. instytucje demokracji bezpośredniej (zgromadzenie ludowe, referendum, inicjatywa ludowa, veto ludowe)

2. demokracja pośrednia - przedstawicielska, naród uczestniczy w procesie sprawowania władzy poprzez swoich reprezentantów

3. wyrażanie opinii przez obywateli dotyczy sprawowania władzy publicznej - aby mogli przedstawiać swoje poglądy, opinie.

4. instytucje mające na celu realizację zasady pomocniczości (subsydiarności)

Prawa i wolności służące jej realizacji to wolność:

1. wyrażania poglądów

2. uzyskiwania i rozpowszechniania informacji

3. prasy i innych środków masowego przekazu

4. zrzeszania się

5. organizowania pokojowych manifestacji i uczestniczenia w nich

6. prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne

7. prawo składania petycji, wniosków i skarg w interesie publicznym, własnym lub innej osoby

Demokracja przedstawicielska: stanowi fundament każdych rządów demokratycznych w świecie współczesnym

Warunkiem uznania kogoś za reprezentanta jest fakt jego wyboru przez obywateli i komu mandat został powierzony w drodze wyborów (najważniejszą rolę pełnią wybory parlamentarne).

Są to organy:

Parlament

- jednoizbowy - ich składy są kształtowane wyłącznie w drodze wyborów (Szwecja, Grecja, Węgry, Słowacja, Ukraina)

- dwuizbowy - pierwsza izba pochodzi w całości z wyborów, izba druga niekoniecznie (Polska, Wielka Brytania - Izba Gmin z wyboru i Izba Lordów nie z wyboru, USA, Francja, Niemcy - Bundestag z wyborów i Bundesrat - nie z wyborów, jego skład wchodzą przedstawiciele rządów federalnych, landów, krajów)

Głowa państwa - prezydent

- system rządów prezydenckich - Prezydent wybierany przez naród

- system rządów parlamentarno - gabinetowych - przyjęcie zasady, ze głowę państwa wybiera Parlament. Wyjątek Polska, Austria, Irlandia, Słowacja, Litwa - Prezydent wybierany przez naród, reprezentuje go, pełni rolę arbitrażu politycznego.

- system rządów mieszany - silna pozycja głowy państwa. Stosowana jest reguła wyboru prezydenta przez społeczeństwo (Rosja, Francja, Finlandia, Portugalia) w drodze głosowania powszechnego prze obywateli.

System rządów - jest to ogół zasad określających wzajemne relacje pomiędzy naczelnymi organami państwa, a w szczególności między organami władzy ustawodawczej a organami władzy wykonawczej.

• W państwach federalnych - organ ustawodawczy takiego kraju pełni rolę Parlamentu

• Organy uchwałodawcze samorządu terytorialnego (rada gminy, powiatu, sejmik wojewódzki, wójt, prezydent, burmistrz)

• wybór sędziów (USA)