1. jest zawsze fakultatywne, nigdy obligatoryjne

2. może być przeprowadzane w każdej sprawie o szczególnym znaczeniu. Nie można go przeprowadzać w tej samej sprawie przez okres 4 lat.

3. rozstrzygnięcie referendum nie może być niezgodne z obowiązującym prawem

4. nie można go przeprowadzać czasie stanów nadzwyczajnych, oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu

5. może trwać 1 dzień w godz 6 - 22, lub 2 dni - w godz. 6-20

6. można głosować poza granicami kraju, można otwierać lokale w domach studenckich

7. inicjatywę posiada sejm- może zarządzić referendum bezwzględną większością głosów w obecności przynajmniej połowy ustawowej liczby posłów bądź prezydent za zgodą senatu,

8. sejm - samodzielnie lub na wniosek RM, senatu lub 500 tys. obywateli

9. wynik referendum jest wiążący przy frekwencji powyżej 50% uprawnionych, jeżeli frekwencja jest niższa wynik referendum ma charakter jedynie opiniodawczy.

10. organy państwowe mają 60 dni na zrealizowanie postanowień

Referendum lokalne może być przeprowadzone na obszarze gminy, powiatu, województwa w sprawie samo opodatkowania się mieszkańców bądź wcześniejszego odwołania organu stanowiącego (rada gminy, powiatu, sejmik województwa):

1. dotyczy spraw wspólnoty samorządowej

2. o jego przeprowadzenie może wystąpić 1/10 mieszkańców (5% w przypadku województwa)

3. jest ważne, gdy frekwencja wynosi 30%

4. jest fakultatywne

Referendum w Polsce:

1. z 1946 zadano 3 pytania

2. z 1987 - 2 pytania

3. 1996 - dwa reprywatyzacyjne i uwłaszczeniowe

4. 1997 - dot. przyjęcia konstytucji

5. 2003 - dot. przystąpienia do UE

Zasady ustroju politycznego, które stanowią konkretyzacje idei:

1. art. 4 ust 2 - ,,naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio"- zasada demokracji pośredniej, zasada przedstawicielskiej formy sprawowania władzy lub bezpośrednio - zasada demokracji bezpośredniej (referendum, inicjatywa ludowa - 100 tys. obywateli)

2. art. 7 ,,organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa" - zasada praworządności

3. art. 9 ,,RP przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego"- zasada przestrzegania przez RP wiążącego ją prawa międzynarodowego, pacta sum serwante"

4. art. 11,12,13 - ,,wolność tworzenia partii politycznych, związków zawodowych, organizacji, zakaz stosowania praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizm" - zasada pluralizmu politycznego, inaczej zwana zasadą wolności tworzenia i działania partii politycznych oraz innych dobrowolnych zrzeszeń

5. art. 14 - ,,RP zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu" - zasada wolności prasy i innych środków społecznego przekazu

6. art. 15, 16,17 ,, samorząd terytorialny, zawodowy" - zasada pomocniczości, decentralizacji władzy (zasada subsydiarności)- ważne pierwszeństwo obywateli przed państwem

7. art. 25 ust 3 -,,stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania i autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego" - zasada autonomii i wzajemnej niezależności oraz współdziałania w stosunkach wzajemnych miedzy państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi

8. art. 26 ust 2- ,,siły zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli" - zasada neutralności sił zbrojnych w sprawach politycznych oraz ich podległości cywilnej i demokratycznej kontroli

9. wstęp Konstytucji - zasada dialogu społecznego

10. art. 35 - ,,RP zapewnia obywatelom mniejszości narodowych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów, tradycji, własnej kultury, prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych" - zasada ochrony mniejszości narodowych i etnicznych

11. art. 32 ,,wszyscy są wobec prawa równi"- zasada równego statusu prawnego obywateli

12. wynikają z analizy różnych przepisów konstytucji - zasada rządów parlamentarno - gabinetowych, zasada republikańskiej formy państwa (głową państwa jest wybierany prezydent), zasada hierarchicznego systemu źródeł prawa (rozdz. III).

Zasady ustroju społeczno - gospodarczego:

1. art. 20 ,społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP" i art. 22 ,,ograniczenie wolności dział. gosp. jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny" - zasada wolności działalności gospodarczej

2. art. 20 i 21 ,,RP chroni własność i prawo dziedziczenia" - zasada własności prywatnej

3. art. 20- zasada solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych.

4. art. 23 -, podstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne" - zasada gospodarstwa rodzinnego jako podstawy ustroju rolnego państwa

5. art. 24-,,praca znajduje się pod ochroną RP"- zasada ochrony pracy
   (już podjętej)

6. art. 18- ,małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo, i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną RP" - zasada ochrony i opieki nad małżeństwem, jako związkiem k i m, macierzyństwem i rodzicielstwem.

7. art. 19- ,,RP specjalną opieką otacza weteranów walk o niepodległość, zwłaszcza inwalidów wojennych" - zasada specjalnej opieki nad weteranami walk o niepodległość, zwłaszcza inwalidów wojennych.

Idea dobra wspólnego - oznacza, ze państwo nie może być identyfikowane ze schierachizowanym aparatem państwowym (on ma być służebny wobec społeczeństwa) oddzielonym od obywateli lub stojącym nad nimi. RP nie może być dobrem grupy obywateli, partii. RP jest wspólnotą obywatelską, wspólną rzeczą i dorobkiem obywateli, którzy muszą podejmować działania w interesie społecznym (służba wojskowa, płacenie podatków). Konieczne jest poświęcanie własnych interesów w imieniu dobra państwa. Żadna grupa w państwie nie może być uprzywilejowana i żadna dyskryminowana. Obowiązkiem jest dbałość o suwerenność państwa. Tak powinno rozumieć się tę ideę, wynika to z całokształtu norm konstytucyjnych.

Idea państwa prawnego - zrodziła się w latach 30- tych XIX wieku w Niemczech, przeszła po II wojnie na inne państwa: Portugalia, Francja, Hiszpania. Polega ona na tym, że państwo prawne charakteryzuje się tym, że prawo stoi ponad państwem, co oznacza, że prawo rządzi państwem, wiąże ono władzę państwową oraz sprawujących.

W państwie prawnym istnieje prymat prawa w stosunku do wszystkich pozaprawnych nom i reguł postępowania. Państwo prawnego to również państwo neutralne, światopoglądowe. Z tym pojęciem wiążą się wymogi co do treści prawa. Powinno ono mieć oparcie w wartościach społecznie akceptowanych, z których najważniejszymi są godność człowieka i jego wolność.