Ustrój polityczny państwa - parlament
Cenzusy wyborcze o warunki, jakie muszą spełniać, aby mogły korzystać z czynnego lub biernego prawa wyborczego:
-
cenzus obywatelski,
-
cenzus wieku - ograniczone są rzeczą naturalną, nie mogą wynikać z przyczyn politycznych. Czynne prawo wyborcze pod 18 roku życia ukończone do dnia wyborów do Sejmu i Senatu. Bierne prawo wyborcze - posłowie, obywatele, którzy ukończyli 21 lat oraz senatorowie (30 lat),
-
cenzus domicylu - polega na tym, że z praw wyborczych mogą korzystać osoby, które stale lub przez określony czas zamieszkują terytorium danego okręgu wyborczego,
-
cenzus płci,
-
cenzus majątkowy,
-
cenzus rasowy, religijny,
-
cenzus wykształcenia.
W Polsce:
-
cenzus obywatelski,
-
cenzus wieku,
-
ordynacje wyborcze,
-
osoby,
-
nie mają prawa wybierania osoby pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym. Wybieranie i kandydowanie praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu, pozbawienie czynnego prawa wyborczego, nie mogą głosować osoby ubezwłasnowolnione.
-
cenzus wybieralności - nie mogą kandydować osoby wobec których wydano prawomocne orzeczenie sądu stwierdzając utratę prawa wybieralności.
Art. 21a ust 2 ustawy z 18 października 2006r. o ujawnieniu informacji o dokumentach organów bezpośrednich państwa z lat 1944 - 1990 oraz treści innych dokumentów.
Trzy podstawowe cechy między modelem wolnym, a imperatywnym:
1)uniwersalność mandatu wolnego,
2)niezależność:
-
mandat wolny - niezależny, wybory nie mają żadnego wpływu na posła i senatora,
-
mandat imperatywny - wyborcy mogą wnioskować parlamentarzystę do głosowania (mogą go zmusić),
3)mandat wolny jest nieodwołalny:
-
mandat wolny jest nieodwołalny,
-
mandat imperatywny - można odwołać przed upływem kadencji.
Mandat parlamentarny:
-
pełnomocnictwo wynikające z wyborów,
-
całokształt praw i obowiązków nałożonych na parlamentarzystę,
-
określenie funkcji członka parlamentu posła bądź senatora.
Mandat wygasa poprzez:
-
ogłoszenie wyników,
-
złożenie przysięgi na posiedzeniu parlamentu, jeżeli odmówi złożenia ślubowania to się odwołuje.
Mandat parlamentarzysty:
-
kadencja 4 lata,
-
śmierć,
-
utraci bierne prawo wyborcze,
-
wyrok Trybunału Stanu,
-
złożenie fałszywego oświadczenia lustracyjnego.
Istotą statusu posła i senatora jest jego niezależność.
Gwarancje niezależności:
-
immunitet parlamentarny wyklucza bądź ogranicza odpowiedzialność za naruszenie prawa,
-
funkcją jest ochrona niezależności członków parlamentu,
-
ochrona niezależności całego parlamentu jako organu kolegialnego.